Od pomysłu do prestiżowej realizacji
Historia tego projektu zaczęła się kilka lat temu – od współpracy z firmą Art in Public Space, która w Dubaju zajmuje się wprowadzaniem sztuki do przestrzeni publicznych. Edyta Barańska, znana z pracy ze szkłem artystycznym, nie przypuszczała jeszcze wtedy, że jej kolejnym projektem będzie jedna z największych szklanych instalacji artystycznych w tej części świata. Jednak, gdy Art in Public Space ponownie nawiązała kontakt z deweloperem Emaar Properties, właścicielem Dubai Mall, padło pytanie o możliwość stworzenia nowej, wyjątkowej instalacji do przeszklonej kopuły w świeżo rewitalizowanej części centrum – The District.
Do konkursu przystąpiło kilka pracowni z całego świata. – „My zaproponowaliśmy szkło fusingowe, w delikatnych, organicznych formach przypominających ptaki. Przygotowaliśmy prototypy i pokazaliśmy je na spotkaniu z projektantką odpowiedzialną za estetykę przestrzeni Dubai Mall” – wspomina Edyta Barańska. To właśnie te szkła zostały wybrane do prezentacji właścicielowi. Po akceptacji, rozpoczął się żmudny proces tworzenia bryły i koncepcji przestrzennej.
Wybór motywu ptaków w tej imponującej instalacji nie był przypadkowy. W kulturze arabskiej ptaki – obok koni – zajmują miejsce szczególne, silnie zakorzenione w tradycji i wyobraźni lokalnej społeczności.
— „Choć wielu osobom arabskie kraje kojarzą się głównie z wielbłądami, to w rzeczywistości to właśnie konie i ptaki, zwłaszcza sokoły, są tam szczególnie cenione” – tłumaczy Edyta Barańska. – „Sokoły pojawiają się w licznych emblematycznych przedstawieniach, bywają obecne w domach, biurach — często jako symbole prestiżu, siły, wolności.”

Instalacja w idealnym balansie
Kluczowym założeniem projektowym było zawieszenie każdego elementu w idealnym poziomie. — „Ptaki nie mogły się przechylać w żadną stronę — miały ‘lecieć’ równo pod kopułą, tworząc harmonijną, uporządkowaną kompozycję” — podkreśla projektantka. Równie istotna była symbolika osi widokowej prowadzącej wprost ku Burj Khalifa — najwyższemu budynkowi świata. — „Inwestorowi zależało, by patrząc w górę, dostrzegać zarówno lekkość instalacji, jak i majestat wieży. Ten widok miał tworzyć spójną, pełną znaczeń całość” — dodaje.
W tak prestiżowym miejscu jak Dubai Mall, symbol ptaka idealnie wpasowuje się w przekaz luksusu, wolności i siły. Instalacja pod kopułą miała stać się ich poetycką manifestacją — „chmurą ptaków” zawieszoną w powietrzu, lekką, ale zarazem spektakularną.
— „Ponieważ kopuła jest całkowicie przeszklona i widać przez nią niebo, aż się prosiło, żeby umieścić tam taką ‘chmurę ptaków’. To naturalne nawiązanie do przyrody, do lotu, do lekkości” – mówi Edyta Barańska. – „Dzięki temu instalacja zyskuje też dynamikę – nie tylko w sensie wizualnym, ale również przestrzennym.”

Ruch, który hipnotyzuje
Ta dynamika okazała się zaskakująco… rzeczywista.
— „Początkowo obawialiśmy się działania klimatyzacji. Wydawało się, że ruch powietrza będzie przeszkadzał, że ptaki będą się niekontrolowanie poruszać. A tymczasem… zupełnie przypadkowo stworzyliśmy mobilną instalację” – opowiada Edyta Barańska.
Kopuła, otoczona nawiewami z każdej strony, w centrum tworzy wir powietrza, który wprowadza ptaki w subtelny, niemal organiczny ruch. Co ciekawe, najbardziej poruszają się nie formy najbliżej nawiewów, lecz te zawieszone w centrum.

— „Cała kompozycja zaczyna delikatnie wirować, co daje niezwykły efekt – jakby ptaki naprawdę leciały. To nie było planowane, ale wyszło fenomenalnie” – dodaje z uśmiechem projektantka.
Ta nieoczekiwana interakcja z przestrzenią i powietrzem nadaje instalacji życia – staje się nie tylko dziełem sztuki do oglądania, ale także do doświadczania. Delikatne wiry światła i ruchu sprawiają, że każda wizyta pod kopułą może wyglądać nieco inaczej – jakby natura sama uczestniczyła w tym artystycznym spektaklu.
Ustawienie wszystkich elementów instalacji w sposób tak precyzyjny, by ptaki nie obijały się o siebie, było jednym z największych wyzwań realizacyjnych. — „Po każdym nocnym montażu trzeba było nanosić poprawki, korygować zawieszenia, balansować całość, żeby dojść do perfekcyjnego układu” – opowiada Edyta Barańska. Efekt? Subtelny ruch – niemal niewidoczny, ale odczuwalny – który zachwyca zarówno gości, jak i samych twórców. Stojąc pod kopułą, patrząc w górę, można poczuć się jak pod niebem pełnym lekkich, poruszających się w rytmie powietrza ptaków.
— „To jeden z najbardziej magicznych elementów całej instalacji” – podkreśla artystka. – „Ten ruch jest delikatny, ale przyciąga uwagę. Buduje nastrój. Dodaje życia przestrzeni.”

The District – nowa odsłona prestiżu
Instalacja autorstwa Edyty Barańskiej zawisła w samym sercu jednej z najbardziej prestiżowych przestrzeni handlowych świata – Dubai Mall. Nie powstała jednak w nowo wybudowanej części, lecz w przearanżowanej, istniejącej wcześniej kopule – centralnym punkcie zrewitalizowanej strefy nazwanej The District.
The District to nie tylko architektoniczne serce Dubai Mall, ale także miejsce, w którym nowoczesność spotyka się z lokalną tradycją. Zlokalizowana tuż przy głównym wejściu do centrum, ta część została zaprojektowana z myślą o luksusie — jednak nie globalnym, lecz skierowanym przede wszystkim do lokalnej społeczności Emiratów. Wśród sklepów nie brakuje też światowych ikon mody – Manolo Blahnik, Chanel, Versace czy Louis Vuitton – obecnych tu w wysmakowanej, butikowej formie. The District to miejsce elegancji, które wyróżnia nie tylko oferta, ale również subtelna oprawa wizualna: kremowe barwy, zieleń – częściowo naturalna, częściowo sztuczna – i wyrafinowane detale architektoniczne. Dlatego właśnie tak istotne było, by szklana instalacja współgrała z tą przestrzenią.
– „Zależało projektantce wnętrz, żeby ptaki miały lekkość, by nie dominowały, lecz dopełniały charakter miejsca. Wydaje mi się, że to się naprawdę udało. Kompozycja doskonale wpisuje się w otoczenie” – podsumowuje Edyta Barańska.

Światło, które ożywia szkło
Efekt ten pozwoliło uzyskać zastosowane w instalacji szkło fusingowe – z charakterystyczną, delikatnie pomarszczoną strukturą, z którym Edyta Barańska pracuje od lat. Materiał ten reaguje na światło w sposób wyjątkowy, tworząc refleksy, głębię i wrażenie ruchu. Instalacja składa się z setek szklanych ptaków, występujących w czterech rozmiarach: 60, 40, 30 i 20 cm. Wszystkie ptaki zawieszone pod kopułą Dubai Mall zostały wykonane w technice fusingu – formowania szkła na gorąco w specjalnych piecach.
— „To proces, w którym szkło opada na przygotowaną wcześniej formę. Co istotne – nie jest to technika pozwalająca na tworzenie zamkniętych form. Można w niej uzyskać tylko takie kształty, które po wypaleniu da się z formy zdjąć – czyli forma zawsze musi być otwarta” – tłumaczy Edyta Barańska.
Fusing daje ogromne możliwości kształtowania faktury szkła. Przy odpowiednim przygotowaniu formy można uzyskać powierzchnie matowe, pofalowane, porowate. Takie nieregularności, połączone z przeziernością i barwą szkła, pozwalają uzyskać unikatowy, złożony efekt wizualny – zwłaszcza w zmieniającym się świetle.
— „To właśnie szkło tworzy unikalny efekt wizualny – żyje w świetle, odbija je, załamuje, wprowadza dynamikę i emocję. I wydaje mi się, że to podejście bardzo wyróżnia tę realizację na tle innych projektów obecnych w regionie” – podkreśla artystka.
Także samo światło odgrywa w tej instalacji kluczową, wielowymiarową rolę – nie tylko estetyczną, ale też emocjonalną i symboliczną. Najbardziej spektakularne efekty można zaobserwować rano – między godziną 10 a 12 – kiedy naturalne światło wpada przez przeszkloną kopułę pod idealnym kątem, wydobywając fakturę szkła i uruchamiając jego naturalny blask.
Po zmroku instalacja zyskuje zupełnie inny wyraz – dzięki zaprogramowanemu oświetleniu sztucznemu. Reflektory sufitowe, boczne oraz delikatne podświetlenia LED-owe ukryte w architekturze kopuły sprawiają, że brązowe, miejscami pozłacane szkło zaczyna mienić się złotem. Gra światła i cienia zmienia dynamikę kompozycji – od lekkiej, niemal naturalnej chmury ptaków po spektakularny, świetlny spektakl.
– „Myślę, że to może być jedna z największych realizacji na świecie zrobionych ze szkła fusingowego – i z pewnością pierwsza taka wykonana przez Polaków w tym miejscu” – podkreśla Edyta Barańska.

Inżynieria i mistrzowski montaż
Za organizację techniczną i koordynację całego przedsięwzięcia odpowiadał Maciej Frej – partner Edyty Barańskiej w tym projekcie. Skala wyzwania była ogromna, a jego sednem okazała się inżynieria.
– „Jednym z największych wyzwań była konstrukcja, na której miała zawisnąć cała instalacja, ponieważ kopuła ma aż 24 metry wysokości, a najdłuższy z ptaków mierzy 8 metrów. Do podłogi było 4,5 metra, a my wieszaliśmy wszystko na wysokości około 13–14 metrów, tuż ponad systemem klimatyzacji” – tłumaczy artystka.
Kopuła nie była nową konstrukcją – istniała od lat, a jej punkty montażowe zostały wcześniej przygotowane z myślą o konkretnych obciążeniach. Aby bezpiecznie zawiesić tak dużą kompozycję, konieczne było zaprojektowanie specjalnej kratownicy nośnej.
– „Potrzebna była precyzyjna praca inżynierska – konstruktor musiał wszystko dokładnie przeliczyć, by projekt był bezpieczny i zgodny z wymaganiami obiektu” – podkreśla Edyta Barańska.
Artystka sama przygotowała wstępny rysunek techniczny, który trafił do zespołu inżynierskiego. Projekt konstrukcji opracowała firma Atorial z Gliwic pod kierownictwem inż. Bartłomieja Minora, natomiast wykonanie odbyło się już na miejscu, w Dubaju.
– „Cała moja pracownia poleciała do Dubaju – instalację montowaliśmy osobiście, na miejscu. Centrum handlowe cały czas funkcjonowało, więc mogliśmy pracować tylko nocą” – opowiada. – „Co wieczór wjeżdżał specjalny dźwig, rozkładaliśmy cały sprzęt, wykonywaliśmy montaż, a nad ranem wszystko składaliśmy i przewoziliśmy do pobliskiego magazynu.”

Nocny montaż w sercu Dubaju
Jednym z kluczowych warunków narzuconych przez zarządcę Dubai Mall było bowiem zachowanie pełnej funkcjonalności i estetyki przestrzeni w ciągu dnia. Każdej nocy zespół montował kolejne elementy, a o poranku musiał doprowadzić miejsce do idealnego stanu – jakby nic się nie wydarzyło.
– „Montaż konstrukcji trwał trzy dni – z użyciem wyciągarek, które również trzeba było wcześniej przygotować. Dwa dni zajęło ich umieszczenie i zamocowanie przy pomocy dźwigu, potem wykorzystaliśmy je do uniesienia kratownicy, a po zamocowaniu – zostały odpięte” – relacjonuje artystka.
Na tym jednak nie kończy się inżynierska precyzja. Sama instalacja ptaków – mimo skali – przebiegła błyskawicznie.
– „Dosłownie Mistrzostwo Świata – zamontowaliśmy te ptaki w ciągu sześciu nocy” – mówi z dumą Edyta Barańska. – „Dwie z tych nocy były wyjątkowo krótkie – z piątku na sobotę i z soboty na niedzielę – bo w te dni centrum było czynne do pierwszej w nocy. Pracowaliśmy w tempie, które naprawdę robiło wrażenie.”
Choć wizualnie ptaki sprawiają wrażenie lekkich i zawieszonych w ruchu, cała kompozycja miała imponującą wagę. Szklane formy ważyły w sumie blisko 880 kilogramów, a kratownica podtrzymująca instalację – około jednej tony.

Szkło, światło, sztuka
Efekt końcowy to instalacja, która zachwyca subtelnością i lekkością, a jednocześnie silnie oddziałuje na emocje. Zmienna w świetle, niemal poetycka, tworzy nowy, symboliczny wymiar przestrzeni The District. To realizacja, która udowadnia, że polski design może być nie tylko na światowym poziomie – ale także wyznaczać nowe kierunki w najbardziej prestiżowych lokalizacjach świata.